EÜAŞ, Türkiye’nin en büyük kömürle çalışan termik santrali olan Afşin-Elbistan B Termik Santrali’ni Çoğulhan Beldesi’ne yaptı ama santrali kömür sahasını açmadan yaptı.
Kömür sahası olmadan kömürle çalışan termik santral yapılması şaşkınlık yaratan ve bu nedenle de ‘tersten yapılan yatırım’ olarak nitelendirilen Afşin-Elbistan B Termik Santrali’nde, tersten yatırımın bazı sorunları çıktı ve bu sorunlar halen devam ediyor.
Santral Taşıma Kömürle Çalıştırıldı
2004 yılının Temmuz Ayı’ndan itibaren elektrik üretmeye başlayan Afşin-Elbistan B Termik Santrali’nin kömür ihtiyacını karşılayacak olan Çöllolar Kömür Sahası’nın o zaman ihalesi bile yapılmamıştı. Kömürle çalışan santral kömür sahası açılmadan yapıldığı için EÜAŞ, B’nin kömür ihtiyacını karşılayabilmek için Afşin-Elbistan A Termik Santrali’nin kömür sahası olan Afşin-Elbistan Linyitleri’ne kurulan bant yolları ile B’ye kömür taşımaya başladı. Daha sonra Sivas Kangal’dan kamyonlarla kömür taşındı.
Pahalıya Mal Edilen Kömür İncelemeye Alındı
Demir Export firması ile EÜAŞ arasında imzalanan sözleşme ile Sivas Kangal’dan gelen kömür, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurumu’na takıldı ve kurum, yapmış olduğu incelemede kömürün pahalıya mal edildiğini tespit ederek Enerji ve tabii kaynaklar Bakanlığı Teftiş Kurulu’nu uyardı. Uyarı üzerine inceleme başlatan kurul ise, Afşin-Elbistan’da 6 liraya mal olan kömürün Kangal’dan 60 liraya alındığını tespit etti.
5 Yıl Sonra Kendi Sahasından Kömür Aldı
Üretime geçtiği tarihten itibaren başka sahalardan aldığı kömür ile enerji üretmeye çalışan B Termik Santrali’nin kömür sahası olan ve daha önce yapılan ihaleleri iptal edilen Çöllolar Kömür Sahası’nda somut adımlar yapılan son ihalenin ardından 4 Nisan 2009 tarihinde EÜAŞ ile Cinerler arasında imzalanan sözleşme ile atıldı. Sözleşmenin hemen ardından Çöllolar Kömür Sahası’nda çalışmalara başlayan Cinerler Gruba ait Park Teknik, 1 Ağustos 2009’dan itibaren B Termik Santrali’ne kömür vermeye başladı.
Külleri Başına Bela Oldu
2004’den 2009’a kadar devam eden kömür sorunu, Afşin-Elbistan B Termik Santrali’nin tek sorunu değildi. Kömür sorunu taşıma ile halledilen Afşin-Elbistan B Termik Santrali, enerji üretimi sırasında oluşan külü normalde kömür sahasına dökmek zorunda ama kömür sahası olmadığı için santralın ürettiği kül EÜAŞ’ın başına bela oldu.
Külü, santralın hemen yanındaki boş arazide depolamaya karar veren EÜAŞ, bu defa istimlak sorunuyla karşılaştı. Araziyi istimlak ederek sorunu aşan EÜAŞ, başta kül olmak üzere cüruf ve alçıtaşından oluşan atıkların santralden alınıp taşınarak arazide depolanması için ihale yaptı ve ihaleyi Dokar İnşaat-Elektrik-Danışmanlık Ticaret ve Limited Şirketi aldı.
Santral ve Çevredeki Araziler Küllerin İçinde Kayboldu
İhalenin ardından Dokar, sistemini kurarak külleri santralın yanındaki boş araziye depolamaya başladı. Fakat bu defa EÜAŞ’ın başı arazide depolan küllerin rüzgarla birlikte çevreye savrulması ile sıkıntı yaşamaya başladı. Çıkan rüzgarla birlikte koskoca santral külün içinde kaybolurken, çevredeki arazilerin üzerleri de küllerle kaplandı. Küllerin santrale zarar vermesi, arazileri küllerle dolan bölge halkı ve çevre örgütlerinin tepkisinin artması üzerine EÜAŞ, külün tozmasını önlemek için arayış içine girdi ve çare olarak külün üzerinin kimyasal bir madde ile kapatılmasına karar verildi. Kararın hemen ardından ihaleye çıkıldı ve kül dağlarının üzerinin kimyasal madde ile kapatılması işini Henkel firması aldı.
Çöllolar Üretime Geçti, Kül Taşıma ve Kimyasal Kaplama İşi İptal Edildi
Santralın üretime geçmesinden sonra hem EÜAŞ hem de santral yetkililerin üretime geçmesini dört gözle beklediği Çöllolar Kömür Sahası, 1 Ağustos 2009 tarihinden itibaren santrale kömür vermeye başladı. Sahadan kömür almaya başlayan santral, ÇED Raporu gereği küllerini de sahaya göndermeye başladı.
Kömür sahasını açmadan yapıldığı için ilk günden beri sorunların bitmediği Afşin-Elbistan B Termik Santrali’nin küllerinin kömür sahasına gönderilmesinden sonra EÜAŞ, küllerin boş arazide depolanması ve küllerin üzerlerinin kimyasal madde ile kapatılması ihalelerini iptal etti. Durum böyle olunca da külleri taşıyan Dokar ile küllerin üzerini kaplayan Henkel, iddialara göre bunun yasal olmadığını savunup ihalelerin iptal edilmesi durumunda zarar edeceklerini belirtip zararlarının karşılanmasını talep etti.
Dokar, ihale gereği kül, curuf ve alçıtaşından oluşan 30 milyon ton atık taşıması gerekirken, 2004 yılından bugüne kadar yaklaşık 18 milyon ton atık taşıyıp depoladı. Henkel ise kül dağlarının bir kısmının üzerini kimyasal madde ile kapladı.
Kömürün Kükürtü Hesaba Katılmayınca Kireç Taşı da Sorun Oldu
B Termik’te yaşanan sorunlar bunlarla da kalmıyor. Baca Gazı Arıtma Sistemi’nde kullanılacak olan kireç taşı için 2004 yılında da ihale yapıldı. Fakat ihale yapılırken kömürde bulunan kükürt oranı hesaba katılmadı. Santraldeki Baca Gazı Arıtma Sistemi tam otomatik olarak çalışıyor. Sistem, yakma işleminden sonra ortaya çıkan kükürtdioksit gazını havaya salmamak için kullandığı kireç taşını kömürdeki kükürt oranına göre kullanıyor. Kömürdeki kükürt oranı düşük olduğu için sistemin kullandığı kireç taşı da az oldu, hatta bazı günler kömürdeki kükürtün çok düşük olması nedeniyle hiç çalışmadı. Durum böyle olunca santralde kireç taşı fazlalığı oldu ve bu nedenle EÜAŞ, bu kireç taşı alımı ihalesini de iptal etti. Bunun üzerine kireç taşını santrale veren firma iptal işlemine karşı çıktı.
Yasal Zeminde Anlaşmak İçin Komisyonlar Kuruldu
Kömür sahası olmaması nedeniyle yıllardır devam eden sorunlarla boğuşan EÜAŞ, külleri depolayan Dokar, küllerin üzerini kimyasal madde ile kapatan Henkel ile santrale kireç taşı veren firmayla uzlaşmak için çalışma başlattı. EÜAŞ yetkililerinden alınan bilgilere göre bu firmalarla yasal zeminde uzlaşmak için komisyonlar kurulduğu öğrenilirken, Henkel firmasının konuyu mahkemeye taşımaya hazırlığı içinde olduğu iddia edildi.